Để nhập dữ liệu vào SMARTPLS 4, bạn có thể sử dụng các định dạng phổ biến như Excel (.xlsx), CSV (.csv), hoặc file dữ liệu SPSS (.sav). Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng loại tệp.
1. Mã hóa dữ liệu chuẩn định dạng trước khi nhập liệu vào SMARTPLS 4
Từ phiên bản SMARTPLS 4, phần mềm đã hỗ trợ nhiều định dạng dữ liệu đầu vào như .sav (SPSS), .xls/.xlsx (Excel), .csv và .txt từ các phần mềm khác. Trong thực tế, định dạng .csv thường được sử dụng phổ biến nhất nhờ tính đơn giản và khả năng tương thích cao.
Tương tự như nhiều phần mềm thống kê khác, SMARTPLS yêu cầu dữ liệu đầu vào phải tuân thủ định dạng chuẩn, đặc biệt về cách trình bày các biến và giá trị. Do đó, để phần mềm có thể nhận diện và xử lý chính xác, file dữ liệu cần được chuẩn hóa về cấu trúc, bao gồm cách đặt tên biến, mã hóa giá trị và loại bỏ dữ liệu không phù hợp. Dưới đây là các tiêu chuẩn bạn cần đảm bảo cho cho file data trước khi tiến hành nhập dữ liệu vào SMARTPLS 4:
Tiêu chuẩn 1: Dữ liệu phải ở dạng Excel (.xlsx), CSV (.csv), hoặc file dữ liệu SPSS (.sav).
Tiêu chuẩn 2: Toàn bộ dữ liệu phải được mã hóa về dạng con số, không được chứa bất kỳ văn bản, dấu câu nào trong dữ liệu.
Tiêu chuẩn 3: Dòng đầu tiên trong file dữ liệu là tên biến. Tên biến cần đặt ngắn gọn, không chứa dấu tiếng Việt, khoảng trắng, ký tự đặc biệt. Không được để nguyên câu hỏi vào dòng tên biến.
# ĐỐI VỚI FILE DỮ LIỆU SPSS (.sav)
Đối với file Excel, hàng đầu tiên phải được sử dụng để khai báo tên các biến. Kể từ hàng thứ hai trở đi, mỗi dòng tương ứng với một đáp viên và chứa các giá trị trả lời cho từng biến. Tất cả dữ liệu trong bảng cần được mã hóa dưới dạng số, không sử dụng văn bản hay dấu câu.
Sau khi chuẩn bị xong xuôi dữ liệu, chúng ta lưu file SPSS này lại, định dạng file dữ liệu có đuôi .sav. Ví dụ mình lưu tên là 350 - DLTH 1.sav.
# ĐỐI VỚI FILE DỮ LIỆU EXCEL (.xls hoặc .xlsx)
Tất cả các biến cần được khai báo tên rõ ràng và mã hóa giá trị dưới dạng số theo đúng quy ước. Mỗi dòng trong bảng dữ liệu tương ứng với một đáp viên (một quan sát), và tất cả giá trị trong bảng phải được mã hóa số học, tuyệt đối không sử dụng dữ liệu dạng văn bản (chữ hoặc ký hiệu).
Bạn cũng nên thêm một cột đầu tiên là số thứ tự (STT) vào trước biến đầu tiên của file dữ liệu để tránh lỗi tên biến trong SMARTPLS 4.
Sau khi chuẩn bị xong dữ liệu, chúng ta lưu file Excel này lại, định dạng file dữ liệu có đuôi .xls hoặc .xlsx. Ví dụ mình lưu tên là 350 - DLTH 1.xlsx.
# ĐỐI VỚI FILE DỮ LIỆU CSV (.csv), TXT (.txt)
Với file dữ liệu CSV hoặc TXT: Đây là chuẩn dữ liệu đầu ra của một số phần mềm thống kê khác như R, Stata, Eview... Cấu trúc dữ liệu TXT và CSV xuất từ các phần mềm này đã chuẩn về format thống kê, nên bạn có thể nhập dữ liệu vào SMARTPLS4 mà không cần phải điều chỉnh hay thay đổi gì cả.
# GOOGLE FORMS KHẢO SÁT
Đối với khảo sát bằng Google Forms, bạn không nên tải kết quả khảo sát từ trực tiếp trang quản trị Google Forms vì dữ liệu sẽ ở dạng CSV chưa định dạng và bị lỗi ngôn ngữ (mặc dù cùng CSV nhưng format khác dạng CSV xuất từ phần mềm thống kê đã giới thiệu ở trên).
Để hiển thị đúng ngôn ngữ phải mất nhiều thao tác chuyển đổi file CSV này. Do vậy, bạn nên mở dữ liệu khảo sát từ Google Forms ra trang tính Google Sheets, sau đó tải dữ liệu từ Sheets về máy, dữ liệu sẽ ở dạng Excel cơ bản. Bạn tiến hành mã hóa dữ liệu này theo cấu trúc Excel đã giới thiệu ở phía trên.
2. Cách nhập dữ liệu vào SMARTPLS 4
Bước 1: Tạo dự án mới trên SMARTPLS 4
Trước khi nhập dữ liệu vào SMARTPLS, chúng ta cần phải tạo dự án. Dự án là nơi chứa dữ liệu, diagram và các output kết quả phân tích của mô hình. Để tạo dự án, chúng ta nhấp vào New project.
Cửa số mới xuất hiện, nhập tên dự án vào ô Name, ví dụ mình đặt tên dự án là Du an 1. Sau đó nhấp vào nút Create.
Dự án vừa tạo sẽ nằm ở khu vực Workspace như ảnh bên dưới. Bên dưới tên dự án sẽ có 2 lựa chọn: Import data file dùng để khai báo dữ liệu đầu vào và Create model dùng để vẽ diagram mô hình.
Bước 2: Nhập dữ liệu vào SMARTPLS 4
Tại mục Du an 1, chúng ta chọn Import data file để khai báo dữ liệu đầu vào.
Một cửa sổ xuất hiện, tìm đến thư mục chứa tệp dữ liệu đầu vào. Ví dụ, mình chọn tệp dữ liệu vào là file SPSS có tên 350 - DLTH 1.sav. Chọn tiếp Open để xác nhận.
Phần mềm sẽ hiển thị một số thông tin tổng quan về file dữ liệu SPSS, bao gồm: Name (tên biến), Missing (số lượng giá trị khuyết), Scale (loại dữ liệu), Min (giá trị nhỏ nhất) và Max (giá trị lớn nhất).
Sau khi nhập dữ liệu thành công, cửa sổ thông tin dữ liệu sẽ hiển thị như hình bên dưới. Nếu bảng này không xuất hiện, bạn cần kiểm tra lại file dữ liệu đầu vào để xác định xem có lỗi nào phát sinh hay không, sau đó điều chỉnh và thực hiện lại quá trình nhập dữ liệu. Nhấn Back để quay về cửa sổ trước đó.
Nếu bạn chưa quen với cách sử dụng SMARTPLS 4, chưa nắm rõ cách chuẩn bị dữ liệu, tạo dự án hay thiết lập sơ đồ mô hình trên phần mềm này, bạn có thể tham khảo dịch vụ hỗ trợ SMARTPLS từ Phạm Lộc Blog để tiết kiệm thời gian và đạt được kết quả tốt nhất nhé.
Chúng ta bắt đầu vẽ diagram để biểu diễn mô hình nghiên cứu lên phần mềm SMARTPLS. Nhấp vào mục Create model.
Hộp thoại xuất hiện, ở Model type chọn PLS-SEM, ở Model name bạn nhập tên cho diagram. Ví dụ, mình đặt tên diagram trùng với tên file dữ liệu là 350 - DLTH 1. Sau đó nhấp vào nút Save để hoàn thành.
Bạn sẽ được chuyển đến cửa sổ vẽ diagram như ảnh bên dưới.
Tiến hành vẽ diagram để biểu diễn mô hình nghiên cứu lên SMARTPLS. Cách vẽ diagram, các bạn vui lòng xem tại bài viết Vẽ mô hình, xuất/nhập dự án trên SMARTPLS 4.